Dwarsliggers

Waarom luisteren leiders niet naar tegenspraak? Deugdelijke tegenspraak voorkomt bedrijfs- en beleidsfiasco's. Tegenspraak is een profijtelijke uitdaging. Toch houden toezichthouders, directie en management niet van kritische dwarsliggers: 'beter ten hele gedwaald dan ten halve gekeerd.'

De schok die bij tegenspraak ontstaat, is een kwestie van schaamte: het pijnlijke gevoel dat we krijgen wanneer we worden vernederd of dreigen te worden vernederd. Door kritische tegenspraak bevinden we ons plots niet meer ín de groep, maar staan juist te kijk vóór de groep waartoe we behoren. We verlangen bewondering. We haten het buitengesloten worden. We haten schaamte.



Het is een opgave om te accepteren dat je door je ondergeschikten en gelijken kritisch wordt tegen-gesproken. Het is óók een opgave om je meerderen of gelijken daadwérkelijk tegen te spreken. Tóch is het haalbaar om het gefundeerde tegenspreken in een organisatie te integreren. Tegenspraak deugdelijk meenemen, voorkomt bovendien klokkenluiden.

Centraal staat de beheersing van schaamte-ervaringen. Er staat ons een half dozijn praktische opties ter beschikking om tegenspraak mogelijk te maken. Rails worden sterk door dwarsliggers. Organisaties ook.



Aart G. Broek specialiseerde zich in communicatiewetenschappen, (historische) sociologie en, meer recentelijk, criminologie. Hij promoveerde op een onderzoek naar de propagandapraktijk van de rooms-katholieke missie op de Benedenwindse Antillen. Hij woonde twintig jaar op Curaçao, werkte er als docent, projectuitvoerder en interim-manager. Sinds zijn terugkomst in Nederland ontwikkelde hij zich tot organisatie- en bestuurskundig adviseur, met name inzake agressie- en veiligheidsvraagstukken. Broek publiceerde o.m. Het zilt van de passaten; Essays over Caribische cultuur (2000), De kleur van mijn eiland; Ideologie en schrijven in het Papiamentu sinds 1863 (2006), De terreur van schaamte; Brandstof voor agressie (2007) en Geboeid door macht en onmacht; De geschiedenis van de politie op de Nederlands-Caribische eilanden (2011).